ใน e-book “น้ำตกในอุทยานแห่งชาติ” ที่จัดทำโดยกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ที่เปิดให้เข้าไปเยี่ยมชม (https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=10157842775021850&id=215005176849) ได้มีบทล้อมกรอบต่างๆ ซึ่งในส่วนของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ในอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ มีล้อมกรอบเอ่ยถึงพืชอาศัยรา เป็นพืชพิศวงที่น่าสนใจ
เมื่อเข้าช่วงฤดูฝน ซึ่งเป็นฤดูกาลที่ผืนป่ามีความชุ่ม ดอกไม้ใบหญ้า ผลิดอก แตกใบ เป็นสีสันแห่งผืนไพร มองไปทางใดก็มีความสดชื่น และถือเป็นช่วงพิเศษ ที่เราจะได้มีโอกาสพบเห็นพืชบางประเภท ที่เราจะได้เห็นเขาในช่วงฤดูฝนเหล่านี้เท่านั้น ซึ่งใครที่เคยเดินหรือเที่ยวป่าช่วงนี้ ไปในเส้นทางศึกษาธรรมชาติต่างๆ ลองสังเกตบนพื้น ที่มีใบไม้ทับถมกัน น่าจะเคยสังเกตเห็นว่า มีพืชพรรณบางชนิด ผลิดอก ขึ้นมาท่ามกลางซากใบไม้ทับถมเหล่านั้น ไม่มีใบ มีแต่ดอกที่ปรากฏ เป็นขนาดเล็ก มีสีสันแตกต่างกัน เรียกพืชเหล่านี้ว่า พืชอาศัยรา Myco-heterotrophs
ซึ่งแต่เดิมนั้นเคยเข้าใจผิดกันว่า พืชเหล่านี้คือพืชที่กินซาก แต่แท้จริงพืชกลุ่มนี้เป็นพืชที่ดำรงชีวิตโดยพึ่งพิงรา ซึ่งต่างจากพืชกินซาก เพราะไม่ได้ใช้สารอาหารจากซากโดยตรง แต่อาศัยผลที่เกิดจากการที่ราย่อยสลายซากต่างๆ และพืชพวกนี้อาศัยผลพลอยได้จากราอีกทีหนึ่ง และก็แตกต่างจากพืชเบียนที่ดูดน้ำเลี้ยงจากต้นไม้ที่มันเกาะอาศัย เช่น บัวผุด ที่เรารู้จักกันอย่างดี
แต่การศึกษาพืชกลุ่มอาศัยรานี้ยังมีองค์ความรู้น้อย และศึกษายาก ทั้งยังไม่มีใครทำการศึกษาอย่างจริงจัง มีเพียงกลุ่มเล็กๆที่ให้ความสนใจ จึงทำให้ยังรู้จักกับพืชในกลุ่มนี้น้อยมาก ทั้งยังคงมีการค้นพบพืชประเภทนี้อยู่เรื่อยๆ
พืชอาศัยรา ที่มักพบเห็น ได้แก่
1. พิศวง:Thismiaeae ซึ่งปัจจุบันในไทยเจอประมาณ 20 ชนิดแล้ว แต่ก็ยังคงยังรอการศึกษาอยู่
2.พวกวงศ์หญ้าข้าวก่ำ พวกหญ้าข้าวก่ำบางชนิดก็เป็นพืชอาศัยรา
3.วงศ์กล้วยไม้ ก็มีกล้วยไม้กลุ่มที่เป็นพืชอาศัยรา ที่เดิมเรียก กล้วยไม้กินซาก
อีกทั้งยังมีพืชอาศัยราอีกมากมายที่พบเห็นเพิ่มขึ้นทำให้องค์ความรู้ในเรื่องนี้ยังไม่นิ่ง
แม้องค์ความรู้ของพืชอาศัยรายังมีไม่มาก แต่เราก็สามารถมาเป็นนักสังเกตธรรมชาติด้วยกันได้ เผื่อจะพบพืชอาศัยราชนิดอื่นๆ ไว้ให้นักวิชาการ ได้ศึกษาค้นคว้า วิจัยต่อไป
ในหนังสือ น้ำตกในอุทยานแห่งชาติ : ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่) ได้เอ่ยถึงพืชอาศัยรากลุ่มนี้ ซึ่ง แท้ที่จริงแล้ว เราสามารถ พบเห็นพืชอาศัยราเหล่านี้ได้ในหลายพื้นที่ และแทบทุกภูมิภาค ขอเพียงให้มีองค์ประกอบที่เป็นซากใบไม้ทับถมกันและมีความชื้นสูง เราจะเห็นดอกของพืชกลุ่มนี้โผล่ขึ้นมา ในพื้นที่อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ จะพบเห็นพืชเหล่านี้ได้ทั่วไป เพียงแต่ต้องมีความช่างสังเกต ส่วนที่อุทยานแห่งชาติศรีพังงา จะเห็นพืชอาศัยรา ประเภทต้นพิศวงอยู่หลายชนิด และพบเห็นได้ค่อนข้างง่าย ในเส้นทางไปน้ำตกตำหนัง และไปน้ำตกโตนเตย
ในป่าของประเทศไทย ยังมีพืช อีกหลายชนิดที่รอการค้นพบ และศึกษา คุณค่าของป่าไม้ นอกจากจะเป็นแหล่งต้นน้ำลำธาร เป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า เป็นแหล่งผลิตอากาศบริสุทธิ์ให้กับมนุษย์แล้ว ยังซ่อนความหลากหลาทางชีวภาพไว้ให้คนได้ค้นหา ศึกษาและนำมาใช้ประโยชน์อีกมาก
เมื่อมีโอกาสได้ไปเดินเที่ยวป่าที่ใดในฤดูฝน ลองเป็นนักสังเกตธรรมชาติ ท่านอาจจะเป็นคนแรกที่พบพืชอาศัยราชนิดนั้นก็ได้
………………………
….Cr.Noppawan Buppachat เพจกลุ่มพืชอาศัยราในประเทศไทย myco-heterotrophic plant in Thailand
…..Cr.หนังสือ น้ำตกในอุทยานแห่งชาติ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยเข้าไปดู เพิ่มเติมได้ที่ https://anyflip.com/cgpyx/ekdb/
