ขอนแก่น – สงกรานต์ถนนข้าวเหนียว “สนุก ปลอดภัย ไร้แอลกอฮอล์” สามารถสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมได้จริง กับ 10 ปีต้นกำเนิดนวัตกรรมคลื่นมนุษย์ไร้แอลกอฮอล์แห่งแรกของโลก ลดนักดื่มหน้าใหม่ลง 10 เท่าตัว จาก 47.1% เหลือเพียง 4.3% ในปัจจุบัน
ดร.นิรุจน์ อุทธา ผู้อำนวยการศูนย์แก้ไขปัญหาการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ สำนักงานเครือข่ายองค์กรงดเหล้าภาคอีสานตอนบน กล่าวว่า งานสงกรานต์ถนนข้าวเหนียวที่เพิ่งสิ้นสุดไปเมื่อวานนี้ ถือเป็นต้นแบบงานสงกรานต์ปลอดเหล้าตระกูลข้าวแห่งแรกที่เป็นตำนานของประเทศ เริ่มตั้งแต่ปี 2547 เป็นต้นมา จนครบรอบ 15 ปีในปี 2561 นี้
งานสงกรานต์ถนนข้าวเหนียวได้สร้างนวัตกรรมการณรงค์งดเหล้าเทศกาลสงกรานต์ด้วยคลื่นมนุษย์ไร้แอลกอฮอล์ หรือ Human Wave No Alcohol เมื่อปี 2552 ในปีต่อมา 2553 ได้บันทึกเป็นสถิติของประเทศไทย และในปี 2554 ได้บันทึกเป็นสถิติโลกว่า เป็นคลื่นมนุษย์ไร้แอลกอฮอล์ที่มีผู้ร่วมกิจกรรมมากที่สุดในโลก จำนวน 50,208 คน
ห้วงเวลาดังกล่าวได้เกิดปรากฎการณ์ทางสังคมที่เรียกว่า “กติกามหาชนถนนข้าวเหนียว” จำนวน 3 ข้อที่ประชาชนร่วมใจกันปฏิบัติคือ 1. ไม่ดื่ม 2. ไม่เมา 3. ไม่ทะเลาะวิวาท ในปี 2555 – 2556 งานสงกรานต์ถนนข้าวเหนียวได้ก้าวสู่ความเป็นวัฒนธรรมสงกรานต์ที่ปลอดภัยอย่างยั่งยืนที่คนขอนแก่นภาคภูมิใจ
จนกระทั่งต่อมาในปี 2557 ภาคประชาสังคมได้เสนอให้คำว่า “ถนนข้าวเหนียว ถูกบรรจุให้เป็นหนึ่งคำขวัญของจังหวัดขอนแก่น และในปีนี้การจัดงานได้ประสบผลสำเร็จอย่างงดงาม ประชาชนร่วมงานกันอย่างคึกคัก สนุก ปลอดภัย ไร้แอลกอฮอล์ ประชาชนมาร่วมกิจกรรมคลื่นมนุษย์ปลอดภัยไร้แอลกอฮอล์กันมากขึ้น
ผลการประเมินก็พบว่าลดการดื่มของเด็กและเยาวชนลงอย่างเป็นรูปธรรม ถือเป็นการครบรอบ 15 ปี สงกรานต์ถนนข้าวเหนียว ตำนานสงกรานต์ปลอดเหล้าแห่งแรกของไทย สนุกปลอดภัยไร้แอลกอฮอล์ สามารถสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคมได้จริงกับ 10 ปีต้นกำเนิดนวัตกรรมคลื่นมนุษย์ไร้แอลกอฮอล์แห่งแรกของโลก ลดนักดื่มหน้าใหม่ลง 10 เท่าตัว จากร้อยละ 47.1 เหลือเพียง ร้อยละ 4.3 ในปัจจุบัน
ผลการประเมินงานสงกรานต์ถนนข้าวเหนียว สนุกปลอดภัยไร้แอลกอฮอล์ ปี 2561 ของศูนย์แก้ไขปัญหาการบริโภคเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ พบว่า
- 1. สามารถลดนักดื่มหน้าใหม่ลงได้ 10 เท่าตัวในรอบ 15 ปีที่ผ่านมา
จากการสุ่มกลุ่มตัวอย่างเด็กเยาวชนอายุ 15 – 24 ปี จำนวน 300 คน เป็นหญิงและชายเท่ากัน พบว่า มีการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ร้อยละ 4.3 ลดจากปีที่ผ่านมา ร้อยละ 0.4 ลดลงประมาณ 10 เท่าในรอบ 15 ปีที่ผ่านมา (ปี 2557 สถิติการดื่มร้อยละ 47.1) เมื่อจำแนกการดื่มของเด็กเยาวชนที่ถนนข้าวเหนียว เมื่อปี 2547 , 2558 , 2559 , 2560 และ 2561 คิดเป็นร้อยละ 47.1, 7.6 , 6.3 , 5.1, 4.7 และ 4.3 ตามลำดับ
แสดงว่าการจัดงานสงกรานต์ถนนข้าวเหนียวสนุกปลอดภัยไร้แอลกอฮอล์ สามารถลดนักดื่มหน้าใหม่ลงได้อย่างชัดเจน เมื่อจำแนกตามเพศ พบว่าเพศชายดื่มมากกว่าเพศหญิง 2 เท่า คิดเป็นร้อยละ 6.0 และ 3.3 ตามลำดับ
- 2. ประชาชนปฏิบัติตามกติกามหาชน ไม่ดื่ม ไม่เมา ไม่ทะเลาะวิวาท
จากการสุ่มกลุ่มตัวอย่างประชาชนอายุ 25 ปีขึ้นไป ที่มาเที่ยวงานสงกรานต์ถนนข้าวเหนียว สนุกปลอดภัยไร้แอลกอฮอล์ ระหว่างวันที่สงกรานต์ถนนข้าวเหนียว สนุกปลอดภัยไร้แอลกอฮอล์ ระหว่างวันที่ 13-15 เมษายน 2561 จำนวน 300 คน พบว่ามีการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ คิดเป็นร้อยละ 7.0 , 12.1 และ 11.4 ตามลำดับ โดยรวมพบการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ร้อยละ 10.2 ลดลงจากปี 2560 ร้อยละ 1.8 (ปี 2560 ดื่มร้อยละ 12.0) ไม่พบคนเมาที่ครองสติไม่ได้ และไม่พบการทะเลาะวิวาทที่รุนแรง แสดงว่าประชาชนมีการรับรู้และปฏิบัติตามกติกามหาชนถนนข้าวเหนียว คือ ไม่ดื่ม ไม่เมา ไม่ทะเลาะวิวาท อย่างได้ผล
- 3. ถนนข้าวเหนียวกลายเป็นพื้นที่กลางของคนขอนแก่น ทำหน้าที่เสมือนเป็นแม่เหล็กดึงดูดความร่วมมือจากทุกภาคส่วนมาร่วมเป็นเจ้าของอย่างภาคภูมิใจ
3.1 เกิดความร่วมมือจากทุกภาคส่วน ทั้งหน่วยงานภาคราชการ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เครือข่ายภาคประชาสังคม ภาคประชาชน และภาคธุรกิจเอกชน ให้การสนับสนุนและขยายเป็นนโยบาย 1 อำเภอ 1 พื้นที่เล่นน้ำปลอดภัยเป็นจังหวัดแรกของประเทศไทย
(1) ผู้ว่าราชการจังหวัดขอนแก่น (นายสมศักดิ์ จังตระกูล) ประกาศเป็นนโยบายสาธารณะให้นำรูปแบบการจัดพื้นที่เล่นน้ำปลอดภัยของถนนข้าวเหนียว ไปจัดในพื้นที่ทุกอำเภอ จำนวน 26 อำเภอ เพื่อเป็นต้นแบบในการจัดพื้นที่เล่นน้ำสนุกปลอดภัยไร้แอลกอฮอล์ และลดอุบัติเหตุในช่วงสงกรานต์ และหน่วยงานราชการทุกแห่ง ร่วมจัดกิจกรรมรณรงค์สงกรานต์ปลอดภัยที่ถนนข้าวเหนียว เพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวที่สำคัญในภาคอีสาน และระดับประเทศ โดยจัดพิธีลงนามบันทึกความเข้าใจ (MOU) ณ ห้องประชุมหัวหน้าส่วนราชการ เมื่อวันที่ 27 มีนาคม 2561
(2) เทศบาลนครขอนแก่น องค์การบริหารส่วนจังหวัดขอนแก่น และ อปท.ในพื้นที่จังหวัดขอนแก่น ประกาศนโยบายสงกรานต์สนุก ปลอดภัย ไร้แอลกอฮอล์ทุกพื้นที่
(3) เครือข่ายภาคประชาสังคม สื่อมวลชน เครือข่ายองค์กรงดเหล้าจังหวัดขอนแก่น และเครือข่ายสร้างเสริมสุขภาพภาคประชาชน สนับสนุนให้เป็นการจัดงานสงกรานต์ปลอดเหล้าตระกูลข้าวต้นแบบแห่งแรกของประเทศไทย งดรับการสนับสนุนจากธุรกิจเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
(4) ภาคธุรกิจเอกชน ร้านค้าบริเวณจัดงานสงกรานต์ถนนข้าวเหนียว งดจำหน่ายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในช่วงที่มีการจัดงานสงกรานต์ถนนข้าวเหนียว สนุกปลอดภัยไร้แอลกอฮอล์
3.2 ถนนข้าวเหนียวกลายเป็นความภูมิใจของคนขอนแก่น
ผลการสำรวจความคิดเห็นต่อการจัดงานสงกรานต์ถนนข้าวเหนียว ปี 2561 ในด้านต่างๆ พบว่า ประชาชนที่มาร่วมงาน ร้อยละ 98.5 เห็นว่ามีความปลอดภัยเพราะไม่มีเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ร้อยละ 97.1 เห็นด้วยที่ไม่ควรรับงบสนับสนุนจากธุรกิจเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ ร้อยละ 95.7 เห็นว่าเป็นการจัดงานที่ไม่มีคนเมาและการทะเลาะวิวาทอย่างชัดเจน และร้อยละ 91.7 เห็นว่าเป็นพื้นที่การแสดงออกของเด็กเยาวชนอย่างสร้างสรรค์ และที่สำคัญคือคนขอนแก่นมีความภูมิใจต่อการจัดงานสงกรานต์ถนนข้าวเหนียวสนุกปลอดภัยไร้แอลกอฮอล์ ร้อยละ 98.9
- 4. คลื่นมนุษย์ไร้แอลกอฮอล์เป็นสัญลักษณ์การท่องเที่ยวที่สำคัญของสงกรานต์ถนนข้าวเหนียว สนุกปลอดภัยไร้แอลกอฮอล์ คลื่นมนุษย์ไร้แอลกอฮอล์ (Human Wave No Alcohol) คือนวัตกรรมทางสังคมที่เริ่มเกิดขึ้นบนถนนข้าวเหนียว เมื่อปี 2552 ได้บันทึกสถิติประเทศไทย “คลื่นมนุษย์ไร้แอลกอฮอล์ที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย” เมื่อปี 2553 และในปี 2554 ได้บันทึกเป็นสถิติโลกอย่างเป็นทางการว่าเป็น “คลื่นมนุษย์ไร้แอลกอฮอล์ที่มีคนร่วมกิจกรรมมากที่สุดในโลก จำนวน 50,208 คน”
และในทุกๆ ปีจะมีการบันทึกสถิติคลื่นมนุษย์ไร้แอลกอฮอล์อย่างไม่เป็นทางการซึ่งมีแนวโน้มคนร่วมกิจกรรมมากขึ้นทุกปี มีค่าเฉลี่ยความหนาแน่นของคนร่วมกิจกรรมบนถนนขนาด กว้าง 16 เมตร ยาว 850 เมตร มากถึง 4.2 คนต่อตารางเมตร แสดงถึงแนวโน้มความนิยมคลื่นมนุษย์ไร้แอลกอฮอล์ที่มีมากขึ้นทุกปี ประกอบกับผลการสำรวจสิ่งที่นักท่องเที่ยวประทับใจมากที่สุดคือ คลื่นมนุษย์ไร้แอลกอฮอล์ ร้อยละ 98.4 รองลงมา คือ รำวงย้อนยุค ร้อยละ 83.2 และการเล่นดนตรีของเยาวชนบนเวทีต่างๆ ร้อยละ 72.6 ตามลำดับ จึงเห็นได้ว่า คลื่นมนุษย์ไร้แอลกอฮอล์ได้กลายเป็นสัญลักษณ์สำคัญของงานสงกรานต์ถนนข้าวเหนียว สนุก ปลอดภัย ไร้แอลกอฮอล์ ที่สามารถสร้างเป็นแหล่งท่องเที่ยวในระดับประเทศได้
ภาพต่างๆ ที่เกิดขึ้นกับการจัดงานสงกรานต์ถนนข้าวเหนียว สนุกปลอดภัยไร้แอลกอฮอล์ ไม่ว่าจะเป็นรอยยิ้ม เสียงหัวเราะของผู้คน นักท่องเที่ยวที่พา “ครอบครัว” สมาชิกเด็กๆ ไปเดินเที่ยวถนนข้าวเหนียว การเล่นน้ำอย่างสุภาพ มีน้ำใจ อวยพรวันปีใหม่ไทย ภายใต้การปฏิบัติตามกติกามหาชน ไม่ดื่ม ไม่เมา ไม่ทะเลาะวิวาท ทั้งหมดนี้คือ ความสำเร็จที่คนขอนแก่นภูมิใจ และจะช่วยกันรักษาความดีความงาม รักษาต้นแบบงานสงกรานต์ปลอดเหล้าตระกูลข้าวแห่งแรกของประเทศไทย รักษานวัตกรรมคลื่นมนุษย์ไร้แอลกอฮอล์ที่ยิ่งใหญ่มีชื่อเสียงระดับโลก เอาไว้ให้เป็นมรดกของคนรุ่นลูกรุ่นหลานตลอดไป ความดีและความงามเหล่านี้จะกลายเป็นสิ่งที่มีคุณค่าทางวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวที่สำคัญ เป็นเทศกาลสร้างสรรค์ที่คนขอนแก่นภูมิใจ จนอาจนำไปเป็นคำขวัญประจำจังหวัดได้ในอนาคต” ดร.นิรุจน์ กล่าว
