ผู้สื่อข่าวรายงานว่า ร่อนทอง เล่นคำ เป็นอีกอาชีพหนึ่งของชาวบ้านที่อยู่ในอำเภอปากชมจังหวัดเลย ไม่ว่าจะเป็นชาวบ้านในพื้นที่ติดลำน้ำโขง หรือตำบลอื่น ๆ อ.ปากชม คอยจังหวะน้ำลดลงร่อนทองขายเป็นรายได้เลี้ยงครอบครัวของผู้สูงอายุและไม่มีงานทำ โดยมีพ่อค้าแม่ค้าไปรับซื้อถึงหมู่บ้าน กรัมละ 950-1,000 บาท แต่นับวันคนร่อนทองเหลือน้อยลงเพราะร่อนทองได้ยากมากขึ้น ระดับน้ำโขงขึ้นลงไม่เป็นเวลา
“ร่อนทอง” หรือร่อนคำ เป็นอีกอาชีพหนึ่งของชาวบ้านที่อาศัยอยู่ริมแม่น้ำโขงในหลายๆจังหวัด ซึ่งอาชีพนี้มีชาวบ้านนั้นทำมาหลายสิบปีก่อนมีคนยึดเป็นอาชีพจำนวนมากในช่วงฤดูแล้ง แต่ระยะหลังเหลือคนที่ลงน้ำโขงร่อนหาเศษทองแทบจะนับคนได้ เนื่องจากโอกาสที่จะร่อนได้ทองไม่มากเหมือนแต่ก่อน เช่นเดียวกับชาวบ้านนาค้า บ้านศรีภูธร ใน อ.ปากชม จ.เลย ปัจจุบันมีคนร่อนทองเป็นอาชีพเลี้ยงปากเลี้ยงท้องเหลืออยู่ไม่กี่คน
นางแซว แก้วขันตี บ้านนาค้อ ตำบลปากชม อำเภอปากชม กล่าวว่า ตนนั้นในฤดูแล้งจะเดินทางมาร่อนทองในลำน้ำโขงเป็นอาชีพหลังฤดูเก็บเกี่ยวหมดไป การร่อนหาทองคำในแม่น้ำโขงไม่ได้ง่ายๆ เหมือนแต่ก่อน ในแต่ละวันหาร่อนทองได้เท่าหัวเม็ดไม้ขีดไฟ หรือน้อยกว่านั้น จะได้มากน้อย แล้วแต่โชคและโอกาส ที่จะได้มา เศษแร่ทองที่ร่อนได้จะรวบรวมไปขายให้ร้านทองในตัวอำเภอ หรือไม่ก็จะรอให้มีคนของร้านทองออกมาหาซื้อถึงบ้าน แต่ไม่ได้ขายทุกวัน 2-3 วันหรือมากกว่านั้น กว่าจะรวบรวมทองมาขายได้
สำหรับการร่อนทอง เริ่มจากการนำหินแห่ หรือก้อนหินที่อยู่ริมน้ำ ที่ใช้จอบเล็ก ๆ ขุดขึ้นมาจากธารน้ำเอามาใส่ถัง และตะกร้า จากนั้นก็นำไปร่อนแยกในน้ำก่อน 1 รอบ และก็นำไปร่อนในน้ำไปเรื่อย ร่อนไปจนกว่าจะได้เศษหินที่มีแร่ทองคำผสมอยู่สังเกตุเป็นประกาย จากนั้นก็นำปรอทมาคัดแยก มาจับทองให้เป็นก้อน ภาษาท้องถิ่นจะเรียกว่า การนำบามาล่อหรือมารวมทองกับปรอท นำไปเก็บไว้ในขวดเล็ก ๆ รอขาย โดยพ่อค้าร้านทองจะรับซื้อในราคากรัมละประมาณ 950-1000 บาท ราคาสูงต่ำแล้วแต่ราคาทองคำในขนาดนั้น หากเป็นโอกาสดีที่ช่วงระดับน้ำในแม่น้ำโขงลดลง ชาวบ้านก็มีโอกาสร่อนทองได้มาก ขายได้วันละหลายพันบาท ซึ่งเรื่องแบบนี้มีไม่บ่อยนัก แต่หากน้ำขึ้นหรือทางประเทศจีน ลาว ปล่อยน้ำลงมามากชาวบ้านก็จะขาดรายได้ การร่อนทองมันขึ้นอยู่กับโชควาสนา จริงๆ
นางแซว กล่าวเพิ่มเติมอีกว่า วันไหนร่อนทองได้มาก ก็เหมือนถูกหวย นำไปขายได้เงินเยอะ ยิ่งกว่าถูกหวยรางวัลใหญ่เสียอีก ทุกคนแถบนี้พูดแบบเดียวกัน โอกาสวาสนาที่ได้ทอง ในแม่น้ำโขงจากการร่อนทองหรือเล่นคำนั้น อยู่ที่บุญและวาสนาของใครของมัน
