เชียงราย-ของกินหายาก 1 ปี มี 1 ครั้ง ท้องตลาดไม่มีขาย มีขายแต่ก็มีน้อย ออกไปหาตามแหล่งที่เคยมี แต่ตอนนี้ไม่มีให้หาง่ายเหมือนสมัยก่อน หายไปตามยุค-ตามสมัยที่สถานที่ได้เปลี่ยนไป ต้องออกไปหาตามดอยตามตามป่า ที่มีแสงไฟความเจริญน้อยแต่มีก็ต้องแย่งกันหามาขายกัน นั้นคือแมงขี้เบ้า หรือเรียกแมงกุดจี่เบ้าขี้เบ้า เป็นคำพื้นบ้านภาคเหนือและภาคอีสาน ซึ่งมีลักษณะเป็นก้อนกลมขนาดประมาณลูกเทนนิส โดยตัวเมียจะไข่ใส่มูลสัตว์และปั้นมูลวัว หรือมูลควาย ผสมกับดินปั้นเป็นก้อนกลมอยู่ในรู
วันที่ 11 ก.พ.2567 ผู้สื่อข่าวได้สอบถาม นายสุพัฒน์ ธิวงค์เวียง ผู้ใหญ่บ้านดอยจัน ม.1 ต.โยนก อ.เชียงแสน จ.เชียงราย เป็นหนึ่งในผู้ที่ไปหาซื้อมาขาย ที่หมู่บ้าน นายสพัฒน์ เล่าว่า สมัยก่อนรุ่นพ่อแม่ตนเอง เคยออกไปหาตามท้องนา หรือที่เลี้ยงวัว-ควาย ที่ปล่อยมูลทิ้งไว้ แมงขี้เบ้า (ภาษาเหนือ) ก็จะมาถ่ายมูลทิ้งไว้ตามดอย ที่เป็นดินแห้งแข็ง อยู่ในรูใต้ดิน แต่บนพื้นดินจะเป็นกองดินขนาดเล็กๆ ซึ่งปัจจุบันพื้นที่ได้เปลี่ยนเป็นบ้าน ไม่มีการเลี้ยงวัว-ควาย และมีแสงไฟสว่างขึ้นตามบ้านเรือน แมงขี้เบ้าจึงหายากไม่วางไข่ใกล้แสงไฟ
ซึ่งปัจจุบันต้องออกไปหา สั่งชาวเขาที่ยังเลี้ยงวัว-ควายตามดอยตามเขา ที่ห่างไกลความเจริญไม่มีแสงไฟมารบกวน ต้องไปสั่งไว้ถึงจะได้แมงขี้เบ้า เพราะจะไม่มีคนแย่งกันซื้อกันหามาเก็บไว้ขาย ไว้กินกันตอนช่วงตัวแมลงขี้เบ้าโตเต็มวัย แมงขี้เบ้าจะเริ่มวางไข่ช่วงเดือน มิถุนายน ถึงเดือนกรกฏาคม ซึ่งทางชาวบ้านจะต้องเล็งไว้แล้วจะมีบริเวณไหนก็จะออกไปหาช่วงเดือนมกราคม ถึง เดือนกุมภาพันธ์ ซึ่งในช่วงที่ออกไปหาต่างคนต่างหาแย่งกันหาเก็บมาตุนขาย คนที่ไปออกไปนับพันลูกนำมาเก็บไว้รอคนมาซื้อรับช่วงไปขายอีกทอด คนที่หามาได้ขายลูกละ 6 บาท คนรับไปขายในราคา 8 บาท แต่ก็แล้วแต่ละท้องที่ ที่หายากง่าย บางที่ราคาสูงถึงลูก 15-20 บาท ไปหามาซื้อมาแล้วยังไม่สามารถทานได้ จะขายหรือกินได้ก็ราวเดือนมีนาคม ที่ตัวอ่อนสามารถทานได้ การซื้อไปทานสามารถนำไปแกง หรือตำน้ำพริกแล้วแต่ความชอบ ซึ่งส่วนใหญ่แล้วคนรุ่นปัจจุบันทานไม่เป็นส่วนใหญ่จะเป็นคนรุ่นเก่าๆ ที่เคยทาน หรือวัยรุ่นๆที่พ่อแม่เคยทำให้ทานก็จะชอบทานติดอกติดใจในรสชาติ
