ชัยภูมิ – “แบกรับต้นทุนที่สูงขึ้นไม่ไหว และเริ่มขาดแคลนแรงงานมาช่วยเก็บเกี่ยวข้าวได้ทันในปีนี้ ชาวกระจวนรวมพลังชุมชนสานประเพณีช่วยกันลงแขกเกี่ยวข้าวในชุมชนพลิกวิกฤตเป็นโอกาส ยังช่วยลดต้นทุนปลูกข้าวปีนี้ได้เห็นผล”
( 19 พ.ย.61 ) ขณะที่จ.ชัยภูมิ ชาวนาในหลายพื้นที่กำลังเข้าสู่ช่วงเกี่ยวข้าวนาปีของปีนี้ ที่จะนำไปขายได้ราคาดีกว่าทุกปี และในช่วงนี้เกิดปัญหาขาดแคลนแรงงานที่จะมาช่วยเกี่ยวข้าวในนาได้ และต้องมีภาระต้นทุนค่าแรงเกี่ยวข้าวมีอัตราเพิ่มขึ้นในช่วงนี้ตามมาอีกจำนวนมาก จากวันละ 300 บาท ต้องจ่ายเพิ่มสูงขึ้นเป็นถึงวันละ 500-600 บาท พร้อมอาหาร 3 มื้อ และเครื่องดื่มตลอดทั้งวันในของแต่ละวัน จนกว่าจะเกี่ยวข้าวในนาเสร็จได้
ทำให้ชาวนาต้องหันไปขอแรงจากญาติๆ คนในหมู่บ้านที่ทำนาด้วยกัน มาช่วยลงแขกเกี่ยวข้าวกันเอง ซึ่งส่วนหนึ่งก็เป็นการสืบสานภูมิปัญญาท้องถิ่น สืบสานวัฒนธรรมประเพณีลงแขกเกี่ยวข้าว เพื่อช่วยเพื่อนบ้านชาวนาด้วยกัน ได้ลดต้นทุนลดค่าใช้จ่ายในครอบครัวและคนในชุมชนด้วยกันได้เป็นอย่างดีด้วย
ปัจจุบันประเพณี”ลงแขก”กำลังจะกลายเป็นตำนาน เริ่มเลือนหายไปในหลายพื้นที่ ที่ต่างอยู่แบบตัวใครตัวมัน ก็จำเป็นจะต้องมีค่าแรงเกี่ยวข้องที่มีต้นทุนสูงขึ้นมากในปัจจุบัน เมื่อวิถีชีวิตชาวนาอีสานมีการเปลี่ยนแปลงไป ในอดีตเมื่อถึงฤดูกาลเก็บเกี่ยวข้าว ชาวนาจะหมุนเวียนผลัดเปลี่ยนช่วยกันเกี่ยวข้าวโดยไม่มีค่าจ้าง แต่ในปัจจุบันลูกๆหลานๆได้หนีเข้าไปทำงานโรงงาน เป็นลูกจ้าง ทำให้แรงงานในเขตชนบทขาดแคลนจำนวนมากในปัจจุบัน หลายครอบครัวต้องพึ่งเครื่องจักรช่วย แม้ต้องใช้ต้นที่ทุนสูงขึ้นก็ต้องยอม
ซึ่งในฤดูเก็บเกี่ยวข้าวในนาปีนี้ นายดาวรุ่ง จำเริญขวัญ อายุ 64 ปี ชาวนาบ้านกระจวน ตำบลโคกสะอาด อำเภอหนองบัวระเหว จังหวัดชัยภูมิ กล่าวว่า ปัจจุบันเกษตรกรเจ้าของนาข้าวต้องใช้เงินจำนวนไม่น้อยเพื่อเป็นค่าใช้จ่ายค่าจ้างแรงงานในการเก็บเกี่ยวที่ต้องสูงเพิ่มขึ้นมากจากวันละ 300 บาท เพิ่มขึ้นไปกว่า 500-600 บาท เลยทีเดียว เพราะจะหาคนมาช่วยเกี่ยวข้าวได้ยากมากในช่วงนี้ หากไม่มีเงินทุนมากพอ ต้องอาศัยแรงงานในครัวเรือนเท่าที่มีอยู่ลงนาเกี่ยวข้าว ตีข้าวกันเอง และนั่นหมายความว่าต้องใช้เวลานานหลายวันกว่าจะเก็บเกี่ยวเสร็จ หากทำไม่ทัน ก็มีความเสี่ยงสูงมากที่ต้องสูญเสียข้าวที่แก่เต็มที่แล้ว จะงอมจนร่วงจากรวงข้าวที่แห้งกรอบ ทำให้เสียหายได้ผลผลิตที่น้อยลงตามมาอีกจำนวนมากด้วย
ซึ่งเมื่อช่วง 20-30 ปี สมัยก่อนๆ เมื่อถึงช่วงฤดูเก็บเกี่ยว เพื่อนบ้านชาวนาด้วยกันจะผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนเกี่ยวข้าวช่วยเหลือเกื้อกูลกันจนแล้วเสร็จทุกครัวเรือน โดยไม่มีค่าจ้าง อย่างมากเจ้าของที่นาก็นึ่งข้าว ทำอาหารมื้อกลางวันเลี้ยงดูเป็นการตอบแทนน้ำใจ การลงแขกเกี่ยวข้าวถือเป็นภูมิปัญญาชาวบ้าน ที่สะท้อนให้เห็นความมีน้ำใจ เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ของสังคมชนบท ทั้งยังเป็นกุศโลบายของบรรพบุรุษเพื่อสร้างความรัก ความสามัคคีในครอบครัวและคนในชุมชนด้วยกัน
แต่สภาพสังคมในปัจจุบันที่เปลี่ยนไป คนหนุ่มสาววัยแรงงานในหมู่บ้านส่วนใหญ่ไม่อยู่บ้านไปทำงานโรงงานกันเกือบหมด ส่วนลูกหลานที่พอเหลืออยู่ก็เข้าเป็นพนักงานตามบริษัทห้างร้านในเมือง จะลามาช่วยก็ยาก เพราะต้องใช้เวลานานหลายวัน นายจ้างก็จะไล่ออก จะเหลือแต่พ่อแม่ที่อายุก็มากแล้ว ทำนาเกี่ยวข้าวเพียงลำพังกัน
และสมัยนี้ไม่ไหว คนเกี่ยวข้าวก็หายาก ค่าจ้างก็แพง ทุกอย่างเป็นเงินเป็นทองไปหมด บางบ้านแบ่งข้าวขายแล้ว เหลือเงินใช้หรือใช้หนี้ไม่กี่พันบาท แถมค่าจ้างรถเกี่ยวข้าวก็แพงสูงมาก บางรายก็สู้ไม่ไหว
ดังนั้นชาวบ้านที่บ้านกระจวนจำนวนหนึ่งจึงพากันร่วมแรงร่วมใจจัดกิจกรรมประเพณีลงแขกเกี่ยวข้าวขึ้น ซึ่งใครมีอะไรก็นำมาแจกจ่ายกันในเวลาพักเที่ยง เพื่อประหยัดค่าใช้จ่ายของชาวนาและสืบทอดประเพณีของรุ่นพ่อรุ่นแม่ให้อยู่คู่กับชุมชนสืบต่อไป ในขณะที่อาชีพเกษตรกรรมทำนาอันเป็นรากฐานทางเศรษฐกิจที่สำคัญของชาติ กลับถูกลดความสำคัญเชิงคุณค่าลงเรื่อยๆ ความหวังที่จะรักษาอาชีพทำนาให้เป็น หรือมรดกให้ลูกหลานสืบทอดต่อก็ลดน้อยลงมาต่อเนื่องลงมากในปัจจุบัน และในอนาคตข้างหน้าอาจจะสูญสิ้นตามไป ไม่ต่างกับคุณค่าและความงดงามของประเพณีลงแขกทำนาเกี่ยวข้าวที่เป็นอยู่ทุกวันนี้ ก็เริ่มเลือนรางลดน้อยลง หาชมได้ยากมากในหลายพื้นที่ด้วยเช่นกัน และนี่คือภูมิปัญญาท้องถิ่น สานพลังชุมชนเข้มแข็งของชาวนาที่นี่ก็ยังสามารถยืนอยู่ได้ และออกมารวมพลังลดต้นทุนค่าแรงเกี่ยวข้าวที่สูงขึ้นอีกปีได้เห็นผลอีกทางด้วยเช่นกัน
