นครพนม – โรงเรียนชุมชนบ้านคำพอกท่าดอกแก้ว หมู่ 3 ต.ท่าจำปา อ.ท่าอุเทน จ.นครพนม เป็นสถานศึกษาพอเพียง ได้น้อมนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 มาปรับใช้ในการเรียนการสอน ควบคู่กับภูมิปัญญาท้องถิ่นต่อยอดเป็นเมนูเด็ด โดยนำปลาร้าที่ทำจากปลาอิตุ (อยู่ในตระกูลปลาตะเพียน) ซึ่งมีอยู่มากในแม่น้ำโขงและลำน้ำสาขา มาแปรรูปเป็น”คัพเค้กปลาร้า” สร้างรายได้ สร้างอาชีพ ให้นักเรียน และต่อยอดมาเป็นเมนูต่างๆ ที่ปรุงรสด้วยน้ำปลาร้า
นายนครราช อันสุข ผู้อำนวยการโรงเรียนชุมชนบ้านคำพอกท่าดอกแก้ว เปิดเผยว่าโรงเรียนได้น้อมนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มาปรับใช้ในการเรียนการสอนในชีวิตประจำวัน ให้นักเรียนได้ตระหนักและเห็นความสำคัญของการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ภูมิปัญญาท้องถิ่น มีจิตสำนึกรักบ้านเกิด ซึ่งภายในโรงเรียนมีการเรียนรู้ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมากกว่า 10 การเรียนรู้ เพื่อให้นักเรียนได้ฝึกปฏิบัติทักษะ
ดังนั้นการแปรรูปอาหาร จึงเป็นวิธีการทำอาหารเก็บไว้กินได้นาน บางวิธีการแปรรูปอาหารทำให้ลักษณะอาหารและรสชาติเปลี่ยนไปจากเดิม เช่น ปลาร้า คือ ผลิตภัณฑ์ปลาหมัก ที่ได้จากการนำปลาสดมาหมักกับเกลือ และข้าวคั่วหรือรำข้าว ก่อนจะหมักในภาชนะนาน 7-8 เดือน หรือมากกว่าเป็นปี จนได้เนื้อปลาสีน้ำตาลหรือสีเหลือง เนื้อ และน้ำมีรสเค็ม กลมกล่อมจากเนื้อปลา
การทำปลาร้าของคนลุ่มแม่น้ำโขง นิยมนำปลาอิตุมาทำเป็นปลาร้า เอกลักษณ์ของปลาอิตุ คือ มีเนื้อแน่นสีสวยงาม ชาวอีสานส่วนมากใช้น้ำปลาร้าเป็นเครื่องปรุงรสแทนน้ำปลา จึงเกิดความคิดสร้างสรรค์นำปลาร้าปลาอิตุมาเป็นตัวชูโรง และให้นักเรียนร่วมกันคิดค้นผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ จากปลาร้า เพื่อให้นักเรียนได้ตระหนักถึงคุณค่าและความสำคัญของดีในท้องถิ่นตนเอง โดยมีนางถนอมจิต กิติศรีวรพันธุ์ ผช.ผอ.รร.ฯ เป็นผู้ฝึกสอน พร้อมครูผู้ช่วยเช่น นางอุบลเพชร สิทธิรักษ์ น.ส.อรอนงค์ อุดมจิตร น.ส.รุตจินันท์ คำผอง ฯลฯ ขณะที่ปัจจุบันมี ด.ช.ธีรภัทร์ บุญเหลา ม.3/1 และ ด.ญ.พัชนิดา โพธิงาม ม.2 เป็นนักเรียนหัวหน้ากลุ่ม
โครงการปลาร้าสู่สากล ถือกำเนิดขึ้นในปี 2558 โดยโรงเรียนฯได้เข้าร่วมโครงการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานโรงเรียนประชาคมในเขตพัฒนาเศรษฐกิจพิเศษ เริ่มจากเมนูแรกนำปลาร้ามาแปรรูปเป็น”น้ำพริกปลาร้าทรงเครื่องสมุนไพร” ต่อมาพัฒนาต่อยอดเป็นขนมเค้กปลาร้าฟักทอง,คุ้กกี้ปลาร้าอัลมอนด์อีสานสมุนไพร,กรอบเค็มสมุนไพร,ขนมกรอบแก้วฯ,ปลาร้าหยอง และข้าวเกรียบปลาร้าฯ เป็นต้น โดยเนื้อปลาร้าจากปลาอิตุจะเป็นวัตถุดิบหลักในเมนูที่กล่าวมาทั้งหมด
ถึงปี 2561 โรงเรียนฯ ได้ปรับปรุงหลักสูตรเพิ่มเติมการแปรรูปอาหาร ซึ่งได้รับคัดเลือกจากศึกษาธิการจังหวัดนครพนม ให้เป็นหลักสูตรเชื่อมโยงการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานสูตรอาชีวศึกษา เปิดสอนในรายวิชาเพิ่มเติม ระดับมัธยมศึกษาปีที่ 1-3 โดยเน้นให้นักเรียนได้ปฏิบัติการทำปลาร้า ภูมิปัญญาท้องถิ่นมาสอนการแปรรูปปลาร้า ในกิจกรรมลดเวลาเรียนเพิ่มเวลารู้ชุมนุม และได้ใช้ชื่อผลิตภัณฑ์นี้ว่า “ครัวคำแก้ว” ผลักดันแบรนด์ดังกล่าวเข้าโครงการผู้ประกอบการใหม่สูตรสถานศึกษา โดยนักเรียนได้ตั้งบริษัทเคพีเค Cup Cake for Health ร่วมกันสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ใหม่จากวัตถุดิบหลักที่เป็นปลาร้าจากปลาอิตุ
นายนครราชฯ ผอ.รร.ฯ กล่าวเพิ่มเติมว่าโรงเรียนชุมชนบ้านคำพอกฯ เป็นโรงเรียนที่อยู่ในเขตเศรษฐกิจพิเศษชายแดนจังหวัดนครพนม จึงมีการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนให้สอดคล้องกับบริบทของท้องถิ่น จัดกิจกรรมในช่วงลดเวลาเรียนเพิ่มเวลารู้ ได้นำปลาร้ามาแปรรูปเป็นอาหาร ซึ่งเป็นความภาคภูมิใจอย่างยิ่ง เพราะนักเรียนสามารถคิดสร้างสรรค์ผลงานถนอมอาหาร รวมถึงสามารถต่อยอดในการแปรรูปอาหารหาง่ายในท้องถิ่น ให้นักเรียนตระหนักและเห็นคุณค่า นำมาซึ่งความประหยัด พอมี พอกิน และพอเพียง
วัตถุประสงค์เพื่อให้นักเรียน มีทักษะความรับผิดชอบ ความสามัคคี ใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ มีรายได้เสริมระหว่างเรียน และเป็นพื้นฐานในการประกอบอาชีพ มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ สามารถทำงานร่วมกับผู้อื่นได้อย่างมีความสุข โดยนำปลาร้าที่มีอยู่ในท้องถิ่น นำมาต่อยอดและเพิ่มมูลค่าสู่สากล เป็นอาหารคาวหวานไทยฝรั่ง ญี่ปุ่น โดยปราศจากสารเคมีเจือปน
เช่นแปรรูปปลาร้ามาเป็นขนมคัพเค้กปลาร้า จุดเด่นคือเน้นเพื่อสุขภาพ โดยได้ปรับส่วนผสมใช้ฟักทองนึ่งแทนมาการีน เป็นการลดปริมาณน้ำตาลในส่วนผสมของขนม เพราะในเนื้อฟักทองมีความหวานมัน มีคุณค่าทางโภชนาการสูงที่สำคัญราคาถูกมีจำหน่ายทั่วไปในท้องถิ่น โดยจะแต่งหน้าเค้กด้วยไอซิ่งผสมมะนาวจากสวนเศรษฐกิจพอเพียงของโรงเรียน จึงมีความอร่อยที่มีเอกลักษณ์ ซึ่งนักเรียนจะใช้เวลาว่างในชั่วโมงลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู้ทำคัพเค้กกันสัปดาห์ละครั้ง จำหน่ายในราคาถ้วยละ 15 บาท ทั้งในและนอกโรงเรียน เช่น ตลาดนัดไทย-ลาว จุดผ่อนปรนอำเภอท่าอุเทน ตลาดออนไลน์ นอกจากนี้ยังมีการดัดแปลงอาหารญี่ปุ่นเช่นซูชิ(Sushi) หรือสลัดโรล(Salad Roll) และเมี่ยง มาปรุงรสกับน้ำปลาร้าอีกด้วย ซึ่งทุกคนที่ได้ลองทานแล้วต่างยกนิ้วว่ามีรสชาติเฉพาะตัว มีกลิ่นหอมของปลาร้า พร้อมได้รางวัลชนะเลิศประเภท สินค้า ผลิตภัณฑ์ เพื่อการบริโภค การันตีความอร่อย ผู้สนใจอยากจะเรียนรู้เมนูปลาร้าบันลือโลก ติดต่อได้ที่นางถนอมจิต กิติศรีวรพันธุ์ 081-7397869 ในวันและเวลาราชการ
