โรงเรียนถนนหักพิทยาคม เขตสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาบุรีรัมย์ ต่อยอดตามแนวพระราชดำริเศรษฐกิจพอเพียง จัดกิจกรรมหลุมพอเพียงและศาสตร์แพทย์แผนไทย สร้างพื้นที่ให้นักเรียนได้แสดงสมรรถนะการพึ่งตนเอง การเป็นที่พึ่งให้ผู้อื่นและการบริหารจัดการทรัพยากรอย่างยั่งยืน
วันที่ 21 กพ.66 โรงเรียนถนนหักพิทยาคม สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาบุรีรัมย์ จัดทำโครงการอารยเกษตร สืบสาน รักษา ต่อยอดตามแนวพระราชดำริเศรษฐกิจพอเพียงด้วย “โคก หนอง นา แห่งน้ำใจและความหวัง” ซึ่งทางโรงเรียนถนนหักพิทยาคม สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาบุรีรัมย์ ได้เปิดห้องเรียนโครงงานคุณธรรมอารยเกษตร เรื่อง “อนุรักษ์ภูมิปัญญา จิตอาสาร่วมใจ ศาสตร์แพทย์ แผนไทย สานสัมพันธ์ชุมชน”
ด้วยกระบวนการชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพครู (PLC) ณ โรงเรียนเรียนถนนหักพิทยาคม เพื่อสร้างพื้นที่ให้นักเรียนได้แสดงสมรรถนะการพึ่งตนเอง การเป็นที่พึ่งให้ผู้อื่นและการบริหารจัดการทรัพยากรอย่างยั่งยืน อันเกิดจากความรู้ ทักษะและเจตคติที่ผ่านกระบวนการเรียนรู้ตามแนวคิด Active Learning เน้นกระบวนการเรียนรู้
ด้วยการลงมือปฏิบัติจริงครูออกแบบกิจกรรมการเรียนรู้ในรูปแบบของทีมสอน ในกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ วิชาชีววิทยา วิชาเคมี วิชาโครงงาน วิชาการศึกษาค้นคว้าและสร้างองค์ความรู้ และการงานอาชีพ ผ่านกิจกรรมหลุมพอเพียงและศาสตร์แพทย์แผนไทย
นักเรียนออกแบบสร้างหลุมพอเพียงตามความต้องการใช้ผักเพื่อสร้างเมนูอาหาร สมุนไพรเพื่อสร้างผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวกับการนวดไทย การปลูกพืช หลุมพอเพียง เป็นแนวคิดในการปลูกพืชผักรวมกันในหนึ่งหลุม โดยเลือกพืชต่างชนิด และมีระดับความสูงแตกต่างกัน ปลูกไล่ระดับให้เกิดการพึ่งพาอาศัยกัน ตรงกลางจะเป็นต้นกล้วยน้ำว้าจะทำหน้าที่เป็นไม้พี่เลี้ยง ให้ร่มเงา เก็บกักน้ำในช่วงหน้าแห้ง บังแดดเป็นพี่เลี้ยงให้ไม้ต้นในช่วงที่ปลูกใหม่ไม่ให้รับแดดจัดเกินไป ทิศทางการปลูกกล้วยควรปลูกในทิศตะวันตก เมื่ออายุได้ 1 ปี กล้วยจะตกเครือให้ผลผลิต พร้อมกับผักที่เริ่มโต
จากนั้นตัดกล้วยที่เป็นไม้พี่เลี้ยงออกให้ไม้ยืนต้นได้รับแสงแดดเต็มที่ พืชผักอื่นๆ ที่ปลูกรวมในหลุมจะต้องปลูกพืชต่างชนิดและต่างระดับกัน 4-5 ชนิด ให้ต้นไม้แต่ละชนิดเติบโตพึ่งพาอาศัยกันและกัน เช่น ต้นไม้ใหญ่เป็นร่มเงาให้ต้นไม้เล็ก ไม้คลุมหน้าดินลดการระเหยของน้ำช่วยให้พืชในหลุมทนแล้งได้ดี ปลูกพืชผักสมุนไพรที่มีฤทธิ์แสบร้อน ช่วยขับไล่แมลงที่จะบุกรุกเข้ามาในสวน หรือปลูกพืชคู่หูเพื่อเกื้อกูลภายในแปลง เป็นต้น โดยพืชแต่ละระดับมีชื่อเรียกดังนี้
1. ไม้พี่เลี้ยง คือ ที่ให้ร่มเงา เก็บน้ำ ความชื้น นิยมปลูกกล้วยน้ำว้า กล้วยหอม
2. ไม้ฉลาด/ไม้ข้ามปี คือ ไม้ที่เอาตัวรอดได้ดีเก็บผลนาน เช่น ชะอม ผักหวาน มะละกอ ผักติ้ว ผักเม็ก เป็นต้น
3. ไม้ปัญญาอ่อน/ไม้รายวัน คือ ไม้ล้มลุก ปลูกง่าย ตายเร็ว ต้องคอยปลูกและดูแลใกล้ชิด แต่เก็บผลได้ไว เช่น พริก มะเขือ กระเพรา โหระพา ตะไคร้ข่า ฟักทอง แตงไทย แตงกวา ผักบุ้งจีน คะน้า เป็นต้น
4. ไม้บำนาญ คือ ไม้ผลยืนต้นที่ใช้เวลาปลูกนาน แต่เก็บกินผลได้เรื่อยๆ เช่น ขนุน มะม่วง มะนาว มะขาม เงาะ ทุเรียน มังคุด เป็นต้น
5. ไม้มรดก คือ ไม้ใช้สอย ไม้ยืนต้นอายุยืน ที่ใช้เวลาปลูกนานขายได้ราคา เช่น ประดู่ สักทอง ยางนา สะเดา พยุง ชิงชัน (ควรปลูกตรงข้ามกับกล้วย)
หลักการของหลุมพอเพียงพืชเกื้อกูลกัน ลดภาระการรดน้ำ การให้ปุ๋ย ใช้คุณสมบัติของพืชแต่ละชนิดในการป้องกันการทำลายของแมลงศัตรูพืช การออกแบบเมนูอาหารสำหรับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 มีเงื่อนไขในรูปแบบการกินต่าง ๆ เช่น การกินเจ การกินมังสวิรัติ การกินโลคาร์บ การกินคีโต สำหรับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 มีเงื่อนไข แสดงกระบวนการย่อยอาหารในแต่ละเมนู การทำ “กล่องดวงใจ” ซึ่งเป็นบรรจุภัณฑ์ขุมพอเพียง นอกจากนี้ยังมีการแสดงดนตรี
การพัฒนาให้นักเรียนเป็นบุคคลที่พึ่งพาตนเองได้ ต้องฝึกฝนให้นักเรียนเกิดความรับผิดชอบ สร้างความมั่นใจผ่านการลงมือจนเกิดเป็นองค์ความรู้ นำไปสู่การเป็นที่พึ่งพาให้ผู้อื่น การดูแลรักษาหลุมพอเพียงจะช่วยฝึกให้นักเรียนเห็นการบริหารจัดการทรัพยากรอย่างยั่งยืน แม้จะเป็นในสเกลที่เล็ก แต่เป็นสเกลที่สำคัญที่จะสร้างบุคคลให้เป็นคนที่เจริญที่ใจและการลงมือทำ
